“Inspiration is a guest that does not willingly visit the lazy.” – Pyotr Ilyich Tchaikovsky

Tchaikovsky laat er in ieder geval geen twijfel over bestaan: meesterwerken creëren zichzelf niet. Maar hoe zagen de werkdagen van de grootste componisten uit de geschiedenis er dan uit? Was het inderdaad zwoegen en zweten, schrijven en weinig slaap? Of komen geniale ingevingen juist door rust, goed eten en sociale interactie? Om een antwoord te geven op deze vraag, bieden we je een kijkje in de dagelijkse rituelen van ‘s werelds bekendste creatievelingen, gebaseerd op de mini-biografieën van Mason Curry. Vandaag 24 uur met Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893).

“I sit down to the piano regularly at nine-o’clock in the morning and Mesdames les Muses have learned to be on time for that rendezvous.”

Tchaikovsky voegde ‘s ochtends vroeg meteen de daad bij het woord. Een Rus met een hoog arbeidsethos, getuige de verschillende uitspraken in zijn brieven en memoires. “Geen zin” is geen excuus voor een zichzelf respecterende artiest. Geduld is de sleutel, net als het geloof dat inspiratie komt voor degene die zich verzetten tegen smoesjes. Het is dan ook niet voor niks dat het wonderkind al vanaf zijn vijfde pianolessen krijgt: hard werken leidt vanzelf tot resultaat. En dus zit Tchaikovsky elke ochtend na wat gelezen, gegeten en gewandeld te hebben al vroeg achter zijn piano om te componeren.

Inspiratie komt te voet

Na twee uur schrijven aan stukken als Het Zwanenmeer en De Notenkraker is het tijd voor lunch, gevolgd door een stevige wandeling van twee uur. Wandelen blijkt een belangrijk onderdeel van zijn dagelijkse routine te zijn. Niet heel verwonderlijk als we schrijver Mason Curry mogen geloven. Met name het struinen door de natuur zag Tchaikovsky als essentieel voor zijn productiviteit en creativiteit. Deze visie deelde hij overigens ook met andere grote meesters, zoals Beethoven en Mahler. Tchaikovsky ging hier overigens wel een ‘stapje’ verder in en koppelde zijn gewandel aan een hevig bijgeloof. Zijn loopje moest exact 120 minuten duren, anders zou ‘t hem weleens goed tegen kunnen gaan zitten.

Dagboeken van Tchaikovsky

Terug van zijn wandeling was het tijd voor thee en de krant, waarna de laatste uren van de middag weer werden besteed aan componeren. Ondertussen hield hij zijn dagboek zeer secuur bij en zijn er veel brieven en correspondentie terug te vinden, waarin hij bijna dagelijks de verslagen van reizen en ontmoetingen met familie en vrienden opschreef. Tchaikovsky reisde veel, met name in de jaren 1870-1880. Veel van deze reizen maakte hij samen met zijn broer Modest. De tripjes werden gesponsord door zijn correspondentie-vriendin Nadezhda von Meck. Hoewel ze elkaar nooit in het echt zouden ontmoeten, hadden de twee een hechte band. De Rus ging overigens ook graag alleen op reis, waarbij hij zich zo veel mogelijk onttrok van sociale aangelegenheden.

Sociale patronen

Midden jaren 80 komt er een einde aan zijn reizen en sociale isolatie. Zijn faam is hem vooruitgesneld: Tchaikovsky’s sociaal aanzien was hoog, vooral nu tsaar Alexander III een groot fan van hem was. Dat maakte hem een graag geziene gast aan het hof in Sint-Petersburg, hoewel hij de drukte het liefst vermeed en weinig behoefte had aan het socialite life in de hoofdstad. Teruggetrokken op het platteland kreeg hij de kans weer te lezen, wandelen en componeren. Bij het vallen van de avond was het dan vaak tijd voor diner en het ontvangen van een hechte kring van vrienden. Rond middernacht was het voor de drukke Tchaikovsky dan eindelijk tijd om te gaan slapen. De ’24 uur met’ is ten einde gekomen.

Tchaikovsky handelde naar zijn eigen uitspraken en leidde een druk leven. Dit stelde hem in staat één van de grootste en populairste Russische componisten aller tijden te worden, met prachtige composities als sluitend bewijs. Ben je zelf ook geïnspireerd? Luister zijn meesterwerken nog eens terug in onze speciale ‘best of Tchaikovsky”-playlist.