‘Kleur kan aangeleerd worden als muziek’.

De Franse kunsttheoreticus Charles Blanc schreef het al in 1876: kleur en muziek hebben meer met elkaar te maken dan je denkt. Een uitspraak die onder andere van invloed was op de schilder Vincent van Gogh: hij nam pianolessen om kleurtonen beter te begrijpen. Een van zijn bekendste werken – ‘Zonnebloemen’ – omschreef hij zelfs als een ‘symfonie in blauw en geel’. Verwonderlijk is het eigenlijk niet dat hij in muzikale termen over zijn kunst sprak. Kijkend naar de relatie tussen klassieke muziek en schilderkunst, ontdekken we dat er meer is tussen kwast en strijkstok…

Van Gogh was zeker niet de enige die de link tussen muziek en kunst probeerde te leggen. Zijn tijdgenoten wilden eveneens minder nadruk leggen op het afgebeelde voorwerp, landschap of model. In plaats daarvan moest de focus verschuiven naar het kleur- en lijnenspel om de kijker daarmee te raken. Muziek was daarbij het grote voorbeeld: zonder gebruik te maken van woorden of beelden riepen muziekstukken volgens hen direct emoties op. Dit inspireerde schilders als Van Gogh om met hun kunst iets vergelijkbaars te willen bereiken.

Klassiek in kleur

Ook in de moderne kunststromingen bleef klassieke muziek een grote rol spelen. De expressionistische kunstenaar Wassily Kandinsky vond zijn muze in het werk van de Oostenrijkse componist Arnold Schoenberg. In 1911 woonde hij een concert bij in München wat zijn visie op kunst voor altijd veranderde. De impact van het concert is onder meer duidelijk te zien in het werk ‘Impression III: Konzert’, dat een vertaling is van Schoenbergs ‘Drei Klavierstücke’. Het schilderij moet een impressie geven van een muziekuitvoering, waarbij de piano centraal staat.

De ideeën van Schoenberg over klassieke muziek vielen goed bij de Russische kunstenaar. In zijn werk legde Kadinsky veel verbanden met muzikale composities, waarbij hij probeerde geluid om te zetten in kleur en vormen. Zo vertegenwoordigde elke kleur een ander timbre (klankkleur) en rangschikte hij de namen van zijn schilderijen op dezelfde manier als componisten dat deden. Op die manier werden zijn kunstwerken de visuele equivalenten van klassieke composities!

Klassiek evenbeeld

Door de jaren heen werkte de inspiratie overigens ook de andere kant op. Verschillende grote componisten lieten zich bij het schrijven prikkelen door beroemde kunstwerken. Zo baseerde de Franse componist Henri Dutilleux zijn ‘Timbres, espace, mouvement, ou La Nuit étoilée’ op de Sterrennacht van Van Gogh.

Piano & Painting in het nu

Klassieke muziek heeft dus in de geschiedenis meerdere malen grote artiesten uit de schilderkunst geïnspireerd – én andersom. Maar ook nu komt de combinatie van beeld en geluid nog veelvuldig voor. Zo heeft de Belgische componist Tom Kristiaan voor zijn nieuwe album ‘Petites Danses et Rêveries’ elk pianostuk verbonden met dans en een unieke cover art, die de lokale Belgische kunstenaar Wannes de Vogel creëerde tijdens het luisteren naar de muziek. Wannes: “Elk figuur heeft een ziel, een verhaal, een uitdrukking om ons iets te vertellen. In mijn werken ga ik op zoek naar die ziel en probeer die vast te leggen in een tweedimensionaal verhaal. In zwart-wit, omdat ik een deel van de fantasie wil overlaten aan de kijker. Muziek helpt me erbij en is mijn basis om een emotie weer te geven.”

Op 8 oktober vindt een Piano & Painting concert plaats in de Sint-Coletakerk te Gent, waarbij Tom Kristiaan samen met Matthias de Jaeger zijn zelf gecomponeerde filmische pianomuziek brengt. Tegelijkertijd maakt De Vogel live paintings: Een genot voor oog en oor!

Ben je nou ook zo benieuwd geworden naar de muzikale inspiratie van deze tekening? Luister dan het gloednieuwe album van Tom Kristiaan in de player hiernaast.