“Een meesterwerk.” Dat waren de woorden waarmee de jury van de Edison Klassiek Awards het album 4 Cities van Fazil Say bejubelde. De indrukwekkende compositie, creativiteit en het temperament bezorgden de Turkse componist en pianist deze prestigieuze prijs. Het is niet de eerste onderscheiding die hij ontvangt voor zijn werk. Zijn talent werd al jong ontdekt en sindsdien ontbreekt hij niet in het rijtje grote musici van de 21ste eeuw.

Vorige maand kon zijn werk van dichtbij beluisterd worden. In het Muziekgebouw aan ’t IJ speelde hij samen met het Nederlandse strijkorkest Amsterdam Sinfonietta. Uiteraard waren we van de partij om ons te laten verrassen door zijn muziek én de bezoekers.

Over de grens

Wat opvalt bij binnenkomst is de mix van gasten die we om ons heen zien: het concert trekt veel internationaal publiek. We spreken met verschillende bezoekers van Turkse komaf, die speciaal voor Say naar het Muziekgebouw gekomen zijn. Verwonderlijk is dit eigenlijk niet, want Say is populair onder zijn landgenoten. Hij laat zich namelijk niet alleen inspireren door de klassieke Europese muziek, maar verwerkt ook instrumenten en elementen uit Azië en zijn thuisland Turkije.

Als we een plekje hebben gevonden in de uitverkochte zaal, kan de uitvoering beginnen. Tijdens Says pianoconcert Silk Road ondervinden we de Europees-Aziatische invloed op zijn muziek met eigen oren. Say schreef het stuk na een diepgaande studie van Oosterse volksmuziek en dat hoor je er duidelijk in terug. Zo vult de Chinese gong de piano en strijkers aan in deze compositie, waarin de eeuwenoude Zijderoute van China naar Europa als rode draad is verwerkt. In vier delen voert hij ons van Tibet en India naar Anatolia in Turkije. In het laatste deel gebruikt hij het oude volkslied Zie de stenen van Ankara als inspiratiebron. Al deze elementen samen maken het een bijzonder verhaal om naar te luisteren. En wanneer we onze ogen even sluiten en alleen focusen op de muziek, lijkt het inderdaad eventjes alsof we meegevoerd worden op de zijderoute naar het Oosten.

Met de contrabas het publiek in

Toch is het zonde om je ogen te lang dicht te houden. Het is zo indrukwekkend hoe de pianist speelt! Met zijn speciaal geprepareerde piano bootst hij verschillende Oosterse instrumenten als de tabla en citar na. Kloppen, tappen en pingelen in de pianokast: eerlijk gezegd wel even wennen. Het zijn nieuwe klankeffecten die verrassen, omdat wij tot op heden niet wisten dat een piano ook deze klanken kon voortbrengen. Toch biedt het een bijzonder mooi contrast: de moderne manier van zijn pianospel in combinatie met de klassieke strijkinstrumenten en Oosterse elementen.

Stiekem hebben we wel een beetje te doen met het koppel op het rechterbalkon. Onverwachts duikt achter hen de contrabas op, die volgens Say zo ver mogelijk van het podium verwijderd moet zijn. Deze contrabas produceert het hele stuk een lage cis, de oerklank die de trillingen van de aarde vertegenwoordigt. Tot en met het laatste deel zitten we op het puntje van onze stoel, zeker wanneer de musici hun strijkstokken tijdens het spelen neerleggen. Opnieuw worden we verrast: in plaats van te strijken over de snaren, wordt er getokkeld, geplukt en getrommeld op de violen, cello’s en contrabas. Het is de regen. Dus sluiten wij nog één keer onze ogen…

Nabeschouwing: experimenteel en adembenemend

Tot slot stellen we enkele bezoekers de vraag: ‘wat brengt jou hier vanavond?’ We stappen af op twee studentes uit Leiden en Amsterdam:

Experimenteel, bevlogen en anders dan verwacht. Daar kunnen we ons in vinden. Later op de avond lopen we ook een Turks-Algerijns echtpaar tegen het lijf, speciaal voor dit concert overgekomen is uit Düsseldorf:

Wanneer de laatste gasten de lange trap van het Muziekgebouw oplopen richting de uitgang, zit ook voor ons de avond er op. Fazil Say heeft ons verrast én overtuigd met zijn muziek.