Bij het woord improvisatie denken de meeste mensen direct aan de jazzmuziek, maar ook in de klassieke muziek zijn er improvisatie-invloeden in het verleden en heden te ontdekken. Met bladmuziek voor je neus of zonder, er zijn talloze mogelijkheden om je eigen creativiteit te laten stromen.

Middeleeuwse creatievelingen

Net als de taal begint het doorgeven van volksmelodieën als een mondeling doorgegeven traditie en wordt pas later in genoteerde vorm vastgelegd voor de volgende generaties. In de Westerse muziektraditie begint het improviseren in de Middeleeuwen, waar zangers op een vaststaande basismelodie improviseren. In de Renaissance wordt improvisatie op instrumenten een belangrijk onderdeel van het musiceren in een groep. In het barokke tijdperk krijgt de solist een podium doordat de ontwikkeling van het soloconcert vaart neemt en de musicus in de zo genaamde cadens aan het einde van een stuk helemaal los kan gaan en zijn virtuositeit tentoon kan stellen.

Luie musici

In het klassieke en romantische tijdperk wordt het de musici steeds makkelijker gemaakt. Er ontstaan muziekvormen die de indruk wekken geïmproviseerd te zijn, maar wel degelijk doordacht en genoteerd zijn. De cadens wordt in het klassieke tijdperk uiteindelijk uitgewerkt in de bladmuziek genoteerd zodat de risico’s voor onervaren musici beperkt blijven. Pas in de nieuwe muziek vanaf de 20e eeuw speelt improvisatie weer een grotere rol. Tussen avantgardistische, Rock- en Popmuziek valt de Jazzmuziek echter het meeste op omdat deze de improvisatie als een van haar belangrijkste kenmerken omarmt.

Improviseren als dagelijkse kost

Iemand die improvisatie tot zijn daily business heeft verheven is Sacha Hoedemaker, Music Director bij Boom Chicago. Het bekende improvisatiecomedygezelschap in Amsterdam brengt het publiek aan het lachen door haar sketches waarin de acteurs spontaan op elkaars spel reageren. Ook de muziek moet daar natuurlijk bij passen. Sacha heeft daarvoor een groep musici ter beschikking en zijn motto is “Luisteren, luisteren, luisteren.” Hij licht toe: “Een van de pilaren van improvisatie is ‘Yes, and’. Het accepteren van het aanbod van een ander en daaraan toevoegen. Het is de meest pure vorm van samenwerken. Iemand komt met een idee en vervolgens kun je samen aan de slag. Je hoeft dus ook niet bang zijn om jouw idee naar voren te gooien, omdat je erop kan vertrouwen dat anderen jouw ideeën ook zullen accepteren. Gaat het ‘fout’ voor jouw gevoel? Dat is niet erg. Andere mensen accepteren dat en zullen daar misschien wel goud van maken.”

Compositie in de vorm van improvisatie

Voor zijn werk bij Boom Chicago reageert Sacha vooral op de locatie en de emoties van een scène en tenslotte op de fysieke actie van de acteurs. Deze dagelijkse oefening helpt hem ook bij het componeren van zijn eigen muziek buiten de muren van de comedyclub. Sacha vertelt: “Ik kan me van jongs af aan al goed inleven in verhalen van anderen. Dat inlevingsvermogen helpt bij het bedenken hoe een gevoel zou klinken (‘wat als ik…’) of ik denk terug aan een bepaalde situatie uit mijn eigen leven. De vertaalslag van beeld naar muziek is vooral veel ervaring. Ik zeg ja tegen mijn eigen ideeën en die werk ik vervolgens uit. Het gaat eigenlijk puur op gevoel. Jezelf op die manier verrassen is een van de mooiste dingen van het muziek maken voor mij. Face the unknown!”

Dit motto geldt volgens hem trouwens voor alle vormen van improvisatie; met acteurs, met andere muzikanten of gewoon in het dagelijkse leven. Wil je je laten inspireren door zijn instelling, luister dan naar zijn muziek in onze player en kijk wat het met je doet.