Uiteindelijk willen we het allemaal: de scepter zwaaien. Maar soms krijgen de allermachtigsten onder ons zelfs niet meteen iets voor elkaar. Wanneer je wil dat er per direct gehoor wordt gegeven aan je wensen, zit er maar een ding op: je wordt dirigent.
Door: Femke Steketee
Snelcursus maestro
Volgens de Nationale Beroepengids kun je na een cursus van twee jaar al de bok op. Zij geven daarbij de volgende functieomschrijving: “Elke kleine afwisseling en foute noot dient gehoord te worden, om zo de schuldige af te kunnen straffen.” Dat lijkt me wel wat, denk je. Een programma als Maestro biedt zelfs een snelcursus. Na een traject van acht weken ben je er helemaal klaar voor. Oh, en je mag gelijk vanaf week één stage lopen bij een professioneel symfonieorkest met een Hongaarse Dans van Johannes Brahms of de Bolero van Maurice Ravel.
Grondige voorbereiding
Het mag duidelijk zijn dat het er in de praktijk net iets anders aan toe gaat en dat bovenstaande voor de nodige kriebels zorgt bij professionals. Dirigeren is een vak. Voor de grootheden en een indicatie van hun salaris verwijs ik je – op eigen risico – door naar andere bronnen. Het lijkt mij verstandiger je te informeren waar je als toekomstig dirigent aan begint. Het draait – zogenaamd – niet om jou, maar om de muziek. Sterker nog: je bént de muziek. “Je volgt daarbij je instinct, maar dit vergt wel grondige voorbereiding,” aldus de wereldberoemde Nederlandse dirigent Jaap van Zweden.
Konijnenoren
Uit onderzoek van ondergetekende blijkt dat orkestmusici het dirigentschap gek genoeg iets minder romantiseren dan de dirigent zelf. Dat zou ermee te maken kunnen hebben dat zij degenen zijn die uiteindelijk het werk verrichten. “Van een op papier goede dirigent ga ik niet beter spelen,” aldus een trompettist die liever anoniem blijft. Het maakt daarbij niet uit wie je bent en hoeveel je verdient, dirigenten blijken onder orkestmusici steevast uiteen te vallen in een aantal categorieën.
Zo zijn daar bijvoorbeeld de “houthakkers” of “ruitenwissers”. Deze slaan van begin tot eind door, zonder op te kijken van de partituur, daarbij de angstvallige blikken van de concertmeester negerend. De “grapjassen” hebben van tevoren enkele anekdotes over de partituur ingestudeerd en bij het quasinonchalant vertolken ervan klinkt slechts de twijfelachtige lach van een violist ergens achterin. Pijnlijk. Dan hebben we nog de “schreeuwers” die je dwars door een lieflijk gedeelte uit Prokofiev’s Romeo en Julia aanwijzingen toeblaffen. Met deze categorie had ik zelf eens van doen. Gelukkig was daar Snapchat. Ik heb de brulaap een paar konijnenoren gegeven.
Charisma
Beroemd of onbekend, een goede dirigent kenmerkt zich door uitstraling en charisma en heeft tijdens repetities weinig woorden nodig. Orkestmusici vinden niet dat ze met een goede dirigent beter gaan spelen, maar het orkest gaat er wel beter van klinken. Dat neemt overigens niet weg dat bij sommige beroemde dirigenten een paar konijnenoren niet misstaat.